Begin dit jaar is er veel aandacht geweest voor het ‘stoppen met antidepressiva.’ Ongeveer 1.1 miljoen mensen in Nederland slikken ze.

Al zijn ze bedoeld als tijdelijke hulpmiddelen, toch is het moeilijk om te stoppen door de heftige klachten die kunnen ontstaan (zie verderop voor de onttrekkingsverschijnselen).

Voor de 150.000 tot 250.000 mensen die stoppen bedraagt de terugval 40%. De psychische en lichamelijke bijwerkingen die deze middelen met zich meebrengen is een groot maatschappelijk probleem geworden.

Met dit artikel wil ik graag aandacht vragen voor het belang van psychosociale steun voor mensen die willen stoppen. De kans op terugval kan kleiner worden met een mentale voorbereiding.

Als je de argumenten en de feiten in dit artikel leest zul je niet verbaast zijn dat zo’n voorbereiding zeker nodig is. Je mindset heeft een grote rol om je op de been te houden bij de klachten die je kunt ervaren bij het stoppen met slikken.

Antidepressiva

Antidepressiva zijn medicijnen die worden gebruikt tegen depressies, angststoornissen, dwangstoornis, zenuwpijn en als slaapmiddel. Ze vallen onder psychofarmaca. Dat zijn medicijnen die het zenuwstelsel beïnvloeden. Daar doen ze hun chemische werk om een positieve invloed uit te oefenen op symptomen, zoals angst, pijn, dwang en/of depressie.

Het dagelijks lijden kan zo groot zijn dat een arts ze als hulpmiddel voorschrijft.

Bijwerkingen

Vaak hebben ze nare bijwerkingen, zoals bijvoorbeeld klachten over een slaapstoornis, misselijkheid, hoofdpijn en seksuele bijwerkingen zoals een verminderd libido. Deze bijwerkingen zijn afhankelijk van het soort antidepressiva dat geslikt wordt. Op de lange termijn kunnen zwaarlijvigheid en een grotere kans op vallen bij ouderen zich ontwikkelen.

Openheid

Depressie, angst, dwang, zenuwpijn en een slaapstoornis beïnvloeden het dagelijks leven op een bijzonder negatieve manier. Het kan ieder van ons overkomen, om welke reden dan ook. Het kan zijn dat jij als lezer last hebt van deze klachten of misschien helemaal niet. Misschien ben je een hulpverlener of ken je een dierbare die deze klachten heeft. In al deze gevallen hoop ik dat je iets hebt aan dit artikel.

Om het artikel minder als een ‘ver van mijn bed show’ te ervaren en de sfeer van openheid en bespreekbaarheid te versterken, schrijf ik hier in de je/ jij vorm.

Ik ben een psychosociaal therapeut en geen expert in farmacologie. Ik stel geen diagnose en breng dus ook zeker geen advies uit over psychofarmaca. Binnen mijn vakgebied (hypnotherapie) kan ik van betekenis zijn in de vorm van psychosociale ondersteuning voor iemand die wil stoppen met antidepressiva. De beslissing om te stoppen dient op doktersadvies tot stand te komen. Ik sta daarbij open voor samenwerking met de betreffende dokter. Praat met je behandelend arts als je twijfelt over door slikken van antidepressiva.

Psychosociale ondersteuning

Ik vroeg mij af in hoeverre mensen psychosociaal begeleid worden bij de afbouw van antidepressiva. Je mind heeft een grote invloed op het leven en ik hoop dat deze in de begeleiding bij het afbouwen van antidepressiva zeker niet wordt vergeten!

Toen ik de kans kreeg om een webbinar bij te wonen van Psyfar over ‘Stoppen met antidepressiva’ greep ik die met beide handen aan en ik was blij te zien dat er ook aandacht werd besteed aan het onderwerp psychosociale ondersteuning.

Webbinar van Psyfar

Psyfar is een onafhankelijk, ongesponsord kenniscentrum over psychofarmacologie*.
Verschillende experts kwamen tijdens de webbinar aan het woord: een huisarts/ onderzoeker, een psychiater/ onderzoeker, een ervaringsdeskundige van de Depressie Vereniging en een apotheker.

Onderzoek

Het grootste gedeelte werd besteed aan afbouwdoseringen, afbouwtijd en de onderzoeken ernaar. Merkwaardig genoeg is er in de loop der jaren maar bitter weinig onderzoek gedaan naar ‘stoppen met antidepressiva.’ Of misschien is dit helemaal niet merkwaardig. Er moet aandacht en dus geld voor vrijgemaakt worden en blijkbaar is dit onderwerp minder belangrijk gevonden. De onderzoeken die in de webbinar zijn besproken brachten maar weinig bewijs naar voren over welke methodiek en afbouwtijd het beste zou zijn voor de verschillende mensen. Die onderzoeken worden gelukkig voortgezet.

Ik beperk mij hier tot het thema psychosociale ondersteuning, dat aan bod kwam.

Redenen om te stoppen

Uit de praktijk spelen de volgende redenen mee die iemand doen stoppen met antidepressiva:

– toename van levenslust, versterkt door de onderliggende overtuiging: ‘Ik lijd onder depressiviteit, maar ik bén mijn lijden niet.’ Dit maakt de kans groter dat iemand mogelijkheden ziet om het lijden te verlichten en met antidepressiva te stoppen,

– twijfelen over de werking van de medicijnen,

– het gevoel afhankelijk te zijn van antidepressiva en ‘het zelf willen doen,’

– af willen van bijwerkingen, zoals bijvoorbeeld klachten over een slaapstoornis, misselijkheid, hoofdpijn, seksuele bijwerkingen zoals een verminderd libido. Deze bijwerkingen zijn afhankelijk van het soort antidepressiva dat geslikt wordt,

– angst voor de lange termijn bijwerkingen, die zich kunnen ontwikkelen, zoals zwaarlijvigheid, of de grotere kans op vallen bij ouderen.

Redenen om door te blijven slikken

– Niet de mogelijkheid zien om het lijden te verminderen en te stoppen met antidepressiva. Soms speelt daarbij de onderliggende overtuiging ‘Ik ben mijn lijden’ een grote rol. Dat betekent dat je het lijden ziet als een deel van jezelf.

– Angst voor onttrekkingsverschijnselen**

-‘Ik kan het niet om te stoppen, ik kan niet zonder,’ als overtuiging hebben.

Mogelijke onttrekkingsverschijnselen bij het stoppen

Als je stopt met het slikken van antidepressiva, kunnen er klachten ontstaan die de kans op terugval groter maken. Dit zijn de zogenoemde onttrekkingsverschijnselen:

– Maag- en darmklachten

– Klachten van het sensorisch apparaat: verlies van evenwicht, tintelingen, prikkelend gevoel, schokken (zoals elektrische schokken)

– Psychische klachten: angstig, overprikkeld zijn en cognitieve klachten (de zogenoemde ‘kenfuncties’ zoals taal, het geheugen, gedrag en het oplossen van problemen).

Natuurlijk wil je van deze heftige klachten af. Veel mensen besluiten daarom om antidepressiva weer te gaan slikken. Terwijl het juist deze middelen zijn die zorgen voor deze onttrekkingsverschijnselen.

Psychosociale ondersteuning

De psychosociale steun begint bij zelf onderzoek waarom je wilt stoppen. Dat kan verhelderend werken en je motiveren om nieuwe positieve overtuigingen te ontwikkelen.

De antwoorden op de volgende vragen zijn van belang;
– welke redenen om te stoppen zijn krachtig voor mezelf?
– welke redenen komen niet uit mezelf, maar laat ik mij door anderen opgeleggen?
– is dit wel echt een helpende reden?

Hoe helderder je de positieve redenen kunt onderscheiden, hoe effectiever je ze kunt inzetten. Ze versterken je motivatie tijdens de afbouw van de antidepressiva.

Bespreken van redenen waarom je ooit startte met slikken

Redenen zijn natuurlijk van groot belang bij het maken van beslissingen. Ook bij de beslissing om te starten en om te stoppen met antidepressiva. Ze hebben een grote invloed op je motivatie en komen voort uit je overtuigingen.

Mocht je onder begeleiding van een arts willen stoppen, dan is het voor de begeleidende hulpverlener ook van belang om de redenen helder te krijgen die je had toen je startte met het slikken. Dat helpt om duidelijk te krijgen waarom ze nu niet zo belangrijk meer zijn. En je kunt scherper in beeld krijgen waarom je nu precies wilt stoppen.

Dat is belangrijk want sommige redenen helpen, terwijl andere juist niet lang stand houden en de kans op terugval vergroten. Je doet er goed aan om je mentaal te richten op de meest krachtige redenen die je hebt. En misschien ontdek je wel nieuwe die je eerst niet zag.

Ze beïnvloeden de mate waarin je de klachten kunt dragen, die tijdens het stoppen kunnen worden ervaren.

Helpende mindset bij het stoppen

Als je wilt stoppen met antidepressiva is het dus belangrijk om helder te krijgen wat je beweegt om die beslissing te nemen;

– zet de voor -en nadelen op een rijtje,

– als je weet dat je het doet omdat anderen dat willen, dan is dat minder helpend dan als je het zélf heel graag zou willen,

– als de hulpverlener jouw motivatie en onderliggende overtuigingen weet, dan kun je beter begeleid worden.
Bespreek de redenen. Als je bijvoorbeeld vanuit levenslust besluit te stoppen, bespreek dan hoe zou het zijn als je dat niet meer voelt tijdens het afbouwen. Wat houd je dan op de been om door te gaan?

– kies ook het moment om te stoppen. Doe het niet als je daarbuiten ook nog veel hooi op je vork hebt,

– maak samen met je arts een afbouwplan,

– praat over je voornemen met je directe omgeving en vraag ook bij hen om steun,

– probeer niet ten koste van alles te stoppen.

Overtuigingen

“Ik moet het zelf kunnen”

Als je deze voorwaarde hebt gesteld bij het stoppen, dan is de kans groot dat het gevoel van falen met je meewandelt. Het gaat bij deze overtuiging over het doel om een prestatie neer te zetten. Hoe gemotiveerd zou je dan nog zijn als het tegenzit bij het ondervinden van onttrekkingsverschijnselen, als je het gevoel hebt dat je niet kunt “presteren”?

“Ik wil het zelf kunnen”

Daartegenover staat dat als je het zélf wílt, je een hogere doel voor jezelf in de picture hebt. Je wilt je eigen gezondheid en welbevinden verbeteren en je doet het niet om een alleen maar prestatie neer te zetten.
Dat het een prestatie is, staat buiten kijf. Dat is geen doel, maar een prachtige bijkomstigheid.

En naar mijn mening is de volgende zin nog meer bevrijd van het ‘moeten’ en ligt de weg van mogelijkheden nóg meer open:

“Ik wil het zelf.”

Hoe het ook zal zijn: of je nu in staat bent om te stoppen of niet. Ik wens je steun toe van de mensen die je omringen. En voor hen: we zijn allemaal ‘maar’ mensen en toch… als we naar elkaar omzien brengen we wonderen voort.

“In this life we cannot always do great things. But we can do small things with great love!”

-Moeder Theresa-

*Psychofarmaca zijn medicijnen die een positieve uitwerking hebben op angst, depressie en psychose. Artsen zoals een huisarts of psychiater mogen deze medicijnen voorschrijven. Het doel is om het psychisch lijden te verlichten, meestal naast psychische hulp zoals therapie.

**Dit worden geen ontwenningsverschijnselen genoemd zoals bij een verslaving. Een behoeftevervulling bij verslaving is “lekker,” dat is bij afhankelijkheid van antidepressiva niet het geval.